2.กฎหมายสารบัญญัติและกฎหมายวิธีสบัญญัติ
การแบ่งประเภทของกฎหมายออกเป็นกฎหมายสารบัญญัติและกฎหมายวิธีสบัญญัตินี้ เป็นการแบ่งโดยพิจารณาจากบทบาทของกฎหมายเป็นสำคัญ กล่าวคือ
กฎหมายสารบัญญัติ หมายถึง กฎหมายที่บัญญัติถึงเนื้อหาของสิทธิ หน้าที่ ข้อห้าม หรือ อาจกล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่า เป็นกฎหมายที่คมความประพฤติของคนในสังคมโดยตรง ตัวอย่างเช่น กฎหมายอาญา กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เป็นต้น
กฎหมายวิธีสบัญญัติ หมายถึง กฎหมายที่บัญญัติถึงกระบวนการในการยุติข้อพิพาทที่เกิดขึ้นตามกฎหมายสารบัญญัติ ซึ่งได้แก่ ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา เป็นต้น
ในการใช้กฎหมายทั้ง 2 ประเภทนี้ มักจะใช้แบบสอดคล้องไปด้วยกัน ไม่แยกใช้แต่เพียงประเภทใดลอย ๆ ดังตัวอย่างเช่น เมื่อเกิดการกระทำความผิดทางอาญาขึ้น เราจะรู้ได้ว่าเป็นความผิดทางอาญา ก็เมื่อตรวจดูจากตัวบทกฎหมายที่มีอยู่ว่าเข้าลักษณะองค์ประกอบความผิดตามบทกฎหมายและบทกฎหมายนั้นได้กำหนกโทษสำหรับความผิดนั้น ๆ ไว้ด้วย กฎหมายที่กำหนดองค์ประกอบความผิดและกำหนดความร้ายแรงแห่งโทษไว้นี้เป็นกฎหมายสารบัญญัติ ส่วนวิธีการที่จะใช้กฎหมายบังคับแก่การกระทำความผิดนั้น เป็นเรื่องที่เกี่บงกับกฎหมายวิธีสบัญญัติ ซึ่งจะเข้ามาเกี่ยวข้องตั้งแต่การร้องทุกข์ต่อเจ้าพนักงาน การฟ้องคดีต่อศาล การพิจารณาคดี และการพิพากษาคดี ตลอดจนการลงโทษแก่ผู้กระทำความผิด สำหรับคดีแพ่งก็เช่นเดียวกัน คือ เมื่อมีความขัดแย้งหรือโต้แย้งสิทธิระหว่างบุคคลตามที่กฎหมายสารบัญญัติรับรองไว้ เช่น กรณีที่คู่สัญญาผิดสัญญาตามที่ได้ตกลงกันไว้ หรือกรณีที่ต้องการให้มีการรับรองสิทธิที่ตนมีตามที่กฎหมายบัญญัติ คู่กรณีย่อมนำเรื่องขึ้นมาฟ้องร้องเป็นคดีต่อศาล หรือขอให้ศาลสั่งรับรองสิทธิหรือคุ้มครองสิทธิของตนได้ โดยการนำคดีแพ่งขึ้นสู่ศาลนี้ วิธีการและขั้นตอนในการดำเนินคดีตั้งแต่เริ่มฟ้องคดีไปจนถึงศาลพิจารณาพิพากษาและการบังคับคดีให้เป็นไปตามคำพิพากษานั้น เป็นเรื่องที่อยู่ในกฎหมายวิธีสบัญญัติ คือ ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งทั้งสิ้น
แต่อย่างไรก็ตาม อาจมีกรณีที่กฎหมายฉบับหนึ่งมีเนื้อหาทั้งส่วนสารบัญญัติและวิธีสบัญยัติรวมอยู่ด้วยกันได้ เช่น พระราชบัญญัติล้มละลาย ซึ่งมีเนื้อหาในส่วนที่เกี่ยวกับหลักเกณฑ์ องค์ประกอบ และสภาพบังคับ เป็นกฎหมายสารบัญญัติ และมีเนื้อหาที่กล่าวถึงวิธีการดำเนินคดีล้มละลาย ซึ่งกฎหมายวิธีสบัญญัติรวมอยู่ด้วย6
Jurisprudence 